Supermarktvakblad Distrifood publiceerde 2 april jl. een interview met Dirk Beljaarts, minister van Economische Zaken. De voormalig directeur van Koninklijke Horeca Nederland wil het imago van ondernemen oppoetsen. Geld verdienen en winst maken is niet vies, meent Beljaarts. Een samenvatting.
In het supermarktkanaal zien we de ene na de andere buurtwinkel de deuren sluiten. Hoe kijkt u naar die ontwikkeling?
‘Het moet een level playing field zijn en dat is soms lastig. Ik geloof echt in de vrije markt en dat je ook als kleine ondernemer bij de doelgroep blijft. En als de doelgroep wegtrekt, is het de vraag of je dan per se in die dorpskern wilt blijven. Of verhuis je dan ook naar de stad of ga je meer online doen, zodat je het toch nog redt? Ik weet dat het lastig is, want ik spreek ook met ondernemers. Maar dat is wel ondernemerschap. Daarom heb je dat vak gekozen. Het is ook een vak, hè.’
Tot waar reikt de grensregio?
‘Volgens mij is dat zo groot als dat je het de moeite waard vindt om de rit te maken. Als je met de auto gaat, tankt en alcoholhoudende dranken, tabak en twee karren boodschappen meeneemt, dan is dat misschien wel drie kwartier rijden waard.’
‘We hebben daar, volgens mij, geen onderzoek van. Je weet natuurlijk nooit welke consument welke reisbeweging maakt en waar die zijn of haar geld uitgeeft. Dat weten we niet. Gelukkig niet.’
Is onderzocht hoeveel Nederland aan btw, accijns of andere taks misloopt?
‘Dat durf ik niet te zeggen. In elk geval niet recent. Natuurlijk is dat effect er, maar dat betekent niet dat je niet achter het nationale beleid kunt staan.’
‘Die accijns op tabak en alcohol zijn niet alleen financieel gedreven. Die zijn ook ideologisch gedreven, voor de volksgezondheid, net als de verbruiksbelasting op suiker. Het heeft echt wel een reden om een bepaald gedrag te remmen of juist te stimuleren. Dan heb je weglekeffect wat betreft de inkomsten en voor de ondernemers in de grensregio. Maar dit gaat wel echt dieper dan alleen de impact op ondernemers.’
Monitort het kabinet het effect van de tabaksban? Of die het effect heeft waar het voor bedoeld is?
‘Durf ik niet te zeggen want dat ligt bij mijn collega van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
Veel kleine dorpswinkels hebben het als gevolg van de prijsverschillen én de tabaksban wel extra zwaar. Hoe kijkt u daarnaar?
‘Tweeledig. Aan de ene kant zijn er dingen die we wel doen. We hebben de Impulsaanpak winkelgebieden, waarin ik miljoenen euro’s subsidie geef aan gemeenten die een goed plan indienen om de binnenstad levendig te maken en veilig. Daarmee vul je wat van de leegstand op en zorg je dat mensen weer naar de kern toetrekken in plaats van naar buiten, naar de rand van de stad boodschappen doen.’
‘Aan de andere kant heb ik ook de vrije markt voor ogen en is dit aan de markt. Ga ik naar de rand van de stad om daar mijn volume te kopen voor een lagere prijs? Of gun ik de ondernemer die al 30 jaar een zaak runt in een dorpskern ook een boterham? Dat vind ik nu echt iets waar ik van overheidswege niets van heb te vinden.’
‘Ik snap dat de ingreep van tabak heftig is en vanuit de vrijemarktgedachte vinden we dat natuurlijk niet fijn, want dat is een ingreep. Aan de andere kant: vanuit mijn kabinetsverantwoordelijkheid willen we ook nog zoiets als een gezonde samenleving en jongeren ervan weerhouden om te roken. Dan moet je het (rookwaren, red.) ook wat minder aantrekkelijk maken, minder beschikbaar en duurder.’
Sommige partijen bepleiten een uitzonderingspositie voor de tabaksban voor kleine winkels in kleine dorpjes. Ziet u dat zitten?
‘Het lastige is: Waar stop je dan? Waar leg je de grens? Als we dat zouden doen, dan zegt de net niet zo kleine supermarkt in die dorpskern: ‘Hij wel en ik niet.’ En dan is de sprong naar een middelgrote en grote supermarkt ook weer zo gemaakt. Dat is niet de discussie die je wilt, ook onderling niet met de supermarktondernemers. Dan krijg je scheve gezichten.’
We zien tegenwoordig georganiseerde busreizen naar Duitsland en Luxemburg. Die passagiers slaan flink tabak en alcohol in. Gezinnen uit Den Haag die naar Duitsland rijden. Zijn daar controles op?
‘Dat durf ik niet te zeggen. Het is niet een ambitie om daar extra op te controleren. Ik denk dat als er 100 bussen vanuit Den Haag naar Duitsland gaan, dat dat in het niet valt vergeleken met de totale tabaksverkoop in Nederland. Het symbolische karakter snap ik, want het komt heel oneerlijk over naar Nederlandse ondernemers die met tabak werken. Aan de andere kant is het denk ik nog geen 0,1 procent van het totaal.’
Toch zetten tabakswinkels aan de grens flinke bedragen om en blijkt uit onderzoek dat dik 40 procent van de sigaretten uit het buitenland komt.
‘Nogmaals: Ik ben er voor alle ondernemers. Ik heb niet een speciaal dossier op tabak, omdat we daar wel echt gewoon ideologische afspraken over hebben gemaakt.’
‘Binnen het Schengengebied hebben we sowieso andere afspraken. Als je vanuit het buitenland komt, heb je de douane op Schiphol die mogelijk je koffer controleert. Daar zijn strenge afspraken. Binnen Schengen heb je dat natuurlijk in principe niet, op steekproeven na. Dus daar zit niet een ambitie om daar extra op te controleren.’
Er is een maximum van vier sloffen sigaretten binnen Schengen, iemand die vanuit Utrecht of Den Haag naar Duitsland rijdt, doet dat vast voor meer dan vier sloffen.
‘Dat zou kunnen. Maar – wat ik aangeef – die controles aan de binnengrenzen die zijn niet structureel, dat is alleen incidenteel steekproefsgewijs. Het is er niet op ingericht om dit allemaal 100 procent te voorkomen.’
Heb je als roker dan een vrijbrief om ongelimiteerd sigaretten te halen in Duitsland?
‘De Duitse ondernemer doet niets verkeerd. Het is de verantwoordelijkheid van de Nederlandse consument om zich te vergewissen hoeveel die mee mag nemen en zich daaraan te houden. Dat is de wet waar iedereen zich aan moet houden. Als dat niet gebeurt, dan is dat de verantwoordelijkheid van de consument, niet van de overheid.’
Wat zegt u daarmee tegen die consument die toch meer meeneemt?
‘Dat is de eigen verantwoordelijkheid van de consument. Houd je vooral aan de wet, zou ik zeggen.’
Beeld: Martijn Beekman
